Na przestrzeni rozwoju teorii klas i stratyfikacji, zaproponowano wiele opisowych modeli klas wysnutych przez m.in. Karola Marksa, Maxa Webera i Erika Olina Wrighta. Wszystkie one ograniczały się jednak tylko do odzwierciedlania nierówności społecznych bez ich wytłumaczenia.
Według Marksa, klasa to grupa ludzi o podobnym stosunku do środków produkcji. Początkowo były one związane z uprawą ziemi i hodowlą zwierząt, a w epoce postindustrialnej kapitał (fabryki, maszyny, narzędzia pracy). Istniała klasa kapitalistów, tj. posiadaczy środków produkcji oraz proletariat, tj. klasę pracującą, robotników wyzyskiwanych przez klasę właścicieli. Owy podział prowadził do nierówności społecznych – szybko bogacący się kapitaliści przeciwko niezmieniający swego położenia lub ubożejący robotnicy.
Max Weber dopełnił koncepcję Webera. Uważał, że oprócz prostego podziału na posiadających władzę nad środkami produkcji i wyzyskiwanych, ważna była również wartość rynkowa (kwalifikacje, wykształcenie). Z kolei status to różnice między grupami społecznymi w zakresie prestiżu jakim darzą ich członkowie grupy. Zatem według Webera nie tylko podział na klasy wywiera wpływ na ludzkie życie.
Erik Olin Wright wyróżnił trzy opcje panowania nad środkami ekonomicznymi – panowanie nad inwestycjami i kapitałem, nad siłą roboczą oraz utrzymane w duchu marksistowskim panowanie nad materialnymi środkami produkcji. Klasy różnią się między sobą stosunkiem do władzy, poziomem wpływu na różne aspekty produkcji oraz posiadanymi umiejętnościami (rzadkie kwalifikacje zwiększają prawdopodobieństwo sukcesu).
Moim zdaniem, najpełniejsza i najlepiej dopasowana do rzeczywistości jest koncepcja modelu klas zaproponowana przez John Goldthorpe'go, która jest odzwierciedleniem względnej struktury społecznej, stworzona na podstawie oceny zawodów pod względem sytuacji rynkowej oraz zawodowej. Goldthrope przyjął kilka kryteriów położenia klasowego – status ekonomiczny, charakter zatrudnienia, poziom specjalizacji itp. Traktując te kryteria łącznie, wyodrębnił jedenaście klas ekonomiczno-społecznych, wśród których były zaledwie dwie klasy robotnicze – robotnicy wykwalifikowani oraz robotnicy niewykwalifikowani. Badania przeprowadzone w końcu XX w. w Wielkiej Brytanii dowiodły, że taki podział najlepiej z dotychczas zaproponowanych odpowiadał rozkładowi nierówności społecznych w dochodach, dostępie do edukacji, zróżnicowaniu postaw politycznych i społecznych, w stylu życia czy ruchliwości międzypokoleniowej. Natomiast słuszną uwagą kierowaną wobec wszystkich wspomnianych teorii jest fakt, iż żadna z nich nie uwzględnia w sobie „podklas”, obejmujących zwłaszcza grupy osób trwale bezrobotnych, które nie dają interpretować się w kategoriach klas ekonomicznych. Poza tym klasy robotnicze w wyniku przemian ustrojowych, procesów prywatyzacji, dekoncentracji przemysłu i pojawienia się nowych grup pracowniczych (związanych zwłaszcza z obsługą sektora usług) uległy fragmentaryzacji. Dlatego też ciężko porównać klasę robotniczą z okresu industrialnego oraz klasę pracowniczą z okresu globalizacji.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz